Birleşmeler
ve Devralmalar
Özer T. YENİAY
Birleşen
şirketler, devralan şirketler, devralınan şirketler. Son
zamanlarda gazetelerde görmeye alıştığımız tarzda haberler.
Dünya devi bankalar birleşiyor. Pazar lideri telekomünikasyon
şirketleri birbirlerini devralmak için savaş veriyor. Toplam geçmişi
belki de 10 yılı geçmeyen internet şirketleri ile dünyanın
en büyük yayıncılık şirketleri birleşiyor. Bunlar dünyada
olanlar. Türkiye’de de bankaların, holdinglerin, grupların
birleşmeleri tartışılıyor. Her ne kadar şu an için sadece
gazete haberi olarak olsa da.
Şirket birleşmeleri/devralmaları,
dünyadaki kullanımıyla “Mergers and Acquisitions” ya da
kısaltılmış şekliyle “M&A”, küresel ekonomide
zaman zaman önem kazanmakta, zaman zaman önemini yitirmekte.
Geride bıraktığımız 20. yüzyıl incelendiğinde 1920’lerde
1960’ların ikinci yarısında, 1980’lerde ve 1990’ların
sonunda birleşme/devralmaların önem kazandığını görüyoruz.
Her dönemin uygulamaları, birleşme tipleri ve sektörleri, doğal
olarak, farklılık gösterse de.
Daha babamın portakalda vitamin
dahi olmadığı dönemlere bakmak yerine kendimize daha yakın dönem
ve ekonomileri anlamak için 1990’ların son yarısında Avrupa
Birliği’nde gerçekleşen birleşme/devralmalara bakıldığında
şunlar söylenebilir:
Avrupa Birliği’nde 1.5 trilyon doları 1999’da olmak üzere son üç
yıldaki birleşmeler 2.8 trilyon dolar olmuştur. Bunların,
900 milyar doları sanayide,
500 milyar doları bankacılık ve sigortacılıkta,
250 milyar doları da hizmet sektöründe gerçekleşmiştir.
20. yüzyılın sonunda en büyük artış sanayi ve banka/sigorta sektöründe
olmuştur.
Birleşme/Devralmaları
Etkileyen Faktörler
Peki bu birleşme/devralmaları
etkileyen faktörler nelerdir?
Öncelikle söylenebilecek etken ekonomik
gelişmeler ve istikrar programlarıdır. 1941 yılında (daha
babam portakalda vitamin ama) yayınlanan “The
Pure Theory of Capital” adlı kitabında Hayek oldukça önemli
bir savda bulunmuştur:
“Faiz
oranlarındaki küçük değişmeler üretimin organizasyonunda önemli
değişikliklere neden olabilir”
Hayek’in
bu savını faiz oranları özelinden çıkarıp girdileri
etkileyen her türlü fiyat için genellemek yanlış olmayacaktır.
İkinci olarak, küreselleşme
birleşme/devralmaları etkileyen önemli bir faktördür. Şöyle
özetlemeye çalışırsak “Küresel ekonomi ve yarattığı
gelişmeler ekonomik hayatta yeni tanımlamalar ortaya çıkarır,
yeniden yapılanma ihtiyacını doğurur ve birleşme/devralmaları
etkiler.”
Küreselleşmenin ekonomik boyutu, genel kanının aksine çok
yeni değil. 20. yüzyıl başlarında (neredeyse dedeme takılacağız)
yaşanan 1. Dünya Savaşı öncesinde de küresel ekonominin varlığı
görülmektedir. Üstelik mal ve sermaye hareketlerinin miktarı
ve göreceli payı açısından bakıldığında bugün varolan
ile kıyaslanabilecek bir küresel/uluslararası ekonominin varlığından
bahsedilebilir.
2. Dünya Savaşı sonrasında kurulan çift kutuplu uluslararası
ekonomik sistem de aslında küresel ekonomiyi esas alan bir
sistemdir.
Günümüzde ise çok farklı bir küresel ekonomi vardır.
Bireysel ülkelerin ve ekonomilerinin oluşturduğu sistem, yerini
tek bir küresel ekonomiye bırakmaktadır. 1973’lerde başlayıp
1990’larda hızlanan bu olgu tek bir hareketle değil bir sürecin
sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 20. yüzyılın sonlarında hızla
aktifleşen serbest ticaret bölgeleri ve serbest ticaret anlaşmaları
(NAFTA, PAFTA, Gümrük Birlikleri) bu sürecin önemli göstergeleridir.
Birleşme/devralmaları etkileyen üçüncü faktör olarak da teknolojik
gelişmeler sayılabilir. Yine özetlemek gerekirse “İş süreçlerinin
değişmesine sebep olan teknolojik gelişmeler yeniden yapılanma
ihtiyacını doğurur. Bu yeniden yapılanma ihtiyaçları da
birleşme/devralmaları etkiler.”
Günümüz küresel ekonomisini diğer dönemlerden ayıran en önemli
etken ekonomik engellerin kalkmış olması değil
teknik/teknolojik engellerin ortadan kalkmış olmasıdır.
Teknik/teknolojik engellerin ortadan kalkması zaman ve mesafe
kavramlarını değiştirmiştir. Bu değişimin en büyük sebebi
ise haberleşme, ulaştırma ve bilgi işlem teknolojilerinde yaşanan
gelişmelerdir. Her geçen gün daha yaygın olarak kullanılan,
her geçen gün daha ucuzlayan bu teknolojiler dünya ekonomisini
etkileyerek birbirinden farklı ekonomik sistemlerin yaşaması
olanağını ortadan kaldırmıştır. Küresel ekonomide artık iş
günü, mesai saati kavramları yerine 52*7*24 zaman boyutu kullanılmaktadır.
Yani yılın 52 haftası, haftanın 7 günü, günün 24 saati müşterilerle
ve piyasalarla ilişki içinde olmak.
Bu teknolojik gelişmelerin sonucu olarak hem kamu yönetimlerinde
hem de şirketler kesiminde kavramlar, yönetim yöntemleri ve
yaklaşımları büyük ölçüde değişmiştir. Bilgisayar,
televizyon, telefon ve internet ağlarını birleştirdiğinizde tüm
süreçlerde devrim niteliğinde değişiklikler yapılabilmektedir.
Telefon bankacılığı, Internet bankacılığı, e-tailing
(internet üzerinden perakendecilik), internet üzerinden pasaport
başvuruları, internet üzerinden tapu kayıt takipleri bu değişimlere
örnekler olarak verilebilir.
Birleşme/devralmaları etkileyen diğer faktörler ise şöyle sıralanabilir:
Moda
Sermaye
piyasalarının gelişmesi
Deregülasyon
“Winner
takes it all” düşüncesi
Birleşme/Devralmaların
Nedenleri
Bunlar
birleşme/devralmaları etkileyen faktörler. Peki birleşme/devralma
düşüncesinin sermayedarlarda, yönetim kadrolarında tartışılmasını
ve gerçekleştirilmesini sağlayan nedenler neler?
Konuya
sizi de katıp, yazıyı interaktif şekile sokacak bir soru sorayım.
İsterseniz bu nedenlerin uzun uzun üzerinden geçmektense sıralayalım.
Zaten açıklamaları isimlerinde gizli. Ne dersiniz? (Cevap alınması
beklenmeyen, sadece geçiş taksimi olarak nitelendirilen
sorulardan bir tane. Hem yazıyı okuyana katılım duygusunu da
veriyor.)
1.
Ölçek ekonomilerinden yararlanmak (economies of scale)
2.
Çeşitlendirme ve faaliyet ekonomilerinden yararlanmak
3.
Teknolojik gelişmelerin yarattığı etkilere karşı
koyabilmek
4.
Rekabet
5.
Sermaye piyasalarının baskısı
6.
Vergi kalkanları yaratabilmek
7.
Moda ve yöneticilerin rolü
8.
Fon fazlalarını değerlendirmek
9.
Yasal düzenlemelerden kaynaklanan kısıtlamaları aşmak
10.
“Too big to fail” olgusundan yararlanmak. (Türkçesini
bulamadığım için özür dilerim)
11.
Kriz ve sonuçlar
Devamı
var
|