Hangi İsimle?
Tanımlardaki Adlandırmayı Kullanarak İnsan Faktörleri ve Ergonomi Biliminin Temel Kuruluşunu İncelemek

PETRICK G. DEMPSEY*, MICHAEL S. WOGALTER**, ve PETER A. HANCOCK***

*Güvenlik ve Sağlık İçin Karşılıklı Özgürlük Araştırma Merkezi, 71 Frankland Road, Hopkinton, MA 017448, USA

**Psikoloji Bölümü, Kuzey Carolina Devlet Üniversitesi, 640 Poe Hall, Raleigh, NC 27695-7801, USA

***İnsan Faktörleri Araştırma Laboratuarı, Minnessota Üniversitesi, 141 Mariucci, Arena-Ops, 1901 Fourth Street SE, Minneapolis, MN 55414, USA

Anahtar Kelimeler: Ergonomi, İnsan Faktörleri, İnsan Performansı

İnsan Faktörleri/Ergonomi (HF/E) üzerine yapılan tanımlamalardan çıkarılan kelimelerin toplamları alanın temel kuruluşunu incelemek için analiz edilmektedir. Derlenen kelimeler, HF/E’nin insan kullanımı için,  sistemlerin tasarımı ve mühendisliğini içeren çok disiplinliğine olan inanışı destekleyen tanımlı bir kategori sağlamaktadır.  Bu tanımın amacı, insan merkezli alanın   dinamiğinin özünü yakalayabilen tek bir isme olan ihtiyacı da içerecek şekilde tartışılmaktadır.

GİRİŞ

Endüstri devriminden önce, çalışanlarla kullandıkları aletler arasındaki ilişki ustalık üretiminin doğasını açıklayan temel bir ilgi konusu değildi. Çalışanlar, iş yaptıkları zamanlarda sık sık bir çok alet kullandılar, bir çok aletle karşılaştılar ve iş görevlerini bu aletlere göre değiştirdiler.  Bazı durumlarda, çalışanlar özel ihtiyaçları için bu özel enstrumanlara uyum sağlamaya izin verecek şekilde aletlerini değiştirdiler veya onları kendileri için yeniden yarattılar. Örneğin, Singleton (1969) tarafından tanımlanan el tırpanı buna iyi bir örnektir. Bu, erken kulube tabanlı endüstriyi tanımlayan geleneğin veya alet tekliğinin bir çok olası gösterimlerinden sadece biridir.

Endüstri devrimi, Adam Smith’in iş bölümü prensiplerinin yaygın uygulamasının başlangıçlarını işaret etmekteydi. Bu yeni üretim felsefesi insanın aletlerle ilişkisini değiştirdi. Bunun etkileyici  sonucu, çalışanın artık bütün bir ürünü üretmek için aletleri seçmeye sorumlu olmamasıydı.  Daha doğrusu, görevler daha çok tek ya da çok sınırlı bir alet kullanımıyla bileşim elemanlarına bölünüyordu. Ekonomik ortam, etkinliği artırarak büyük ölçekli üretimi mümkün kılan maliyet azaltıcı yararlarıyla geniş bir pazarın yaratımını besledi. İlk verimlilik kazançları özellikle makineleşmeyle başlıca teknolojik gelişmelerle gerçekleşti. Bu çok önemli devrimin görünüşünde, çalışanlar yeni aletlere ve makinalara adapte olmaya ve hizmet etmeye zorlandılar. Ya çalışma amacıyla, ya ihtiyaçtan dolayı ya da zorlama ile  bireyler özellikle ağır endüstri ortamlarında kendi yaptıkları makine araçlarına boyun eğdiler. Böylece işleri tasarımlayıp çalışanlara uydurmak yerine çalışanları işlere göre uydurmaya zorlayan güçlü bir ortam oluştu.

Politik ve sosyal perspektiflerdeki değişim ve sürekli artan teknik karmaşıklık, işi yavaşça makinadan insan makine arakesitine odaklanmaya doğru değiştirdi. Kömür madencilerine tıbbi hasarın tanınmasından pamuk imalathanelerindeki verimlilik başarısızlıklarına, endüstri, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin önemini anlamaya başladı. İleri verimlilik kazançlarında ana faktör olan insan performansı nosyonu, araştırmacıları ve pratisyenleri  üretim sürecinde insanın yetenekleri ve sınırlarının rolleri üzerinde odaklanmaya yöneltti. Fransa’da  Jules Amar ve Etienne-Jules Marey (Amar 1920), Almanya’da ve daha sonra Amerika ‘da Harvard’ da Hugo Münsterburg (Münsterburg 1913), Büyük Britanya’da Endüstriyel Yorgunluk Araştırma Kurulu, Frederick Taylor ( Taylor 1911) ve Frank-Lillian Gilberth (Gilberth 1911) ile başka diğerleri, endüstriyel sistemlerin değerlendirilmesi ve tasarımıyla ilgili insan performansının temel prensiplerinin kuruluşunu yaymaya başladılar. 

Meslek dernekleri, sürekli artan kompleks silah sistemleri ile askeri personel arasında, ülkelerine hizmet eden bireylerin gönüllülüğü ile, 2. Dünya Savaşının hızlanan deneyimlerine kısmen bağlı olarak oluştu. Endüstri devriminden sonra işin analizi sırasında kazanılan bilgi, eğitim gereklerini tanımlamak için analitik-iş yöntemlerinin temelini oluşturdu. İnsanlar ile teknoloji arasındaki bağ ve ortamın varlığının yaşamsal öneme sahip oluşu konusunda hemen hemen herkes hemfikirdi. Bu alan, insan mühendisliği, mühendislik psikolojisi, insan faktörleri ve ergonomi gibi farklı isimler aldı. Başlarda söz konusu olan şey bu girişimin içeriği ve sınırları ile kimin araştıracak, kimin öğretecek ve kimin uygulayacak olmasıydı.

Avrupa’ da, K.F. H. Murrell, Ergonomi terimini üretmek için Polonya dilinde ilk zamanlarda kullanılan terimi tekrar diriltmek için kökenbilimi ile epey mücadele etti (Jastrzebowski 1857). İngiltere de Ergonomi Araştırma Derneği kuruldu. Bu dernek bugün en eski profesyonel ergonomi derneğidir. Amerika da İnsan Faktörleri Derneği, şimdiki ismi ise İnsan Faktörleri ve Ergonomi Derneği olan dernek kuruldu. Daha sonra, Uygulama olarak ergonomi pratiğinin evrimi, işitsel arakesitler gibi daha az somut elementlerin yanında tüketici ürünleri gibi parçaların tasarımlarına doğru yayıldı. Gelecekteki uygulamaları şüphesiz ki dijital devrimin diğer yenilikleri ile web tabanlı varlıkları içerecek dijital gelişmelere sahip yeni ufuklar kazanarak alanı genişletecektir.   Alanın büyümesi, dünya çapında ergonomi topluluklarının federasyonu olan Uluslararası Ergonomi Kurumu ile kanıtlanmıştır.

Bu kısa giriş, alanın resmi bir tarihi olarak sunulmamıştır. Bu tarz yazılar detaylı bir şekilde başka kaynaklarda anlatılmaktadır ( Meister 1999, Nickerson 1999). Daha doğrusu,  yazarlar, insan faktörleri/ergonomi girişiminin geleceği ile içerik ve ismini kuran temel bir bilimsel adlandırma tanımlaması ve içeriği ile ilgilenmektedirler. Bu yüzden bu giriş, ergonominin nasıl geliştiğinin kısa bir bakışı ile potansiyel gelecekte oluşabilecek evrim çizgisini sağlamaktadır. Bütünleşik bir tanımın ayrıntı ve açıklamaları, (ergonomi ya da hangi alternatif ad seçilirse seçilsin) bu girişimi yazarların layık olduğuna inandığı tanınma düzeyine getirebilir.
 

Tablo 1. Ergonomi/İnsan Faktörleri Tanımlarına Örnekler

Murrell (1965)
....insan ve iş çevresi arasındaki ilişkileri çalışan bilimsel inceleme. Bu bakımdan, çevre terimi ile sadece çevredeki ortamı kapsamaz aynı zamanda insanın ister birey isterse  grup içinde olsun, işin organizasyonu, işin yöntemleri, kullanılan alet ve malzemelerini de içerir. Bütün bunlar insanın kendi doğası ile ilgilidir; yani yetenekleri, kapasiteleri, ve sınırlarıyla.

Grandjean (1980)
....insanın işiyle ilgili davranışının incelenmesidir. Bu araştırmanın konusu iş yaşamında insanın boyutsal çevresi ile insandır.....Ergonominin en önemli prensibi: İşleri insana uyarlamaktır. Ergonomi disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Çalışmalarını fizyoloji, piskoloji, antropometri ve değişik mühendisliklerin teorilerine dayandırır.

Meister (1989)
....insan makine sistem operasyonu bağlamında işle ilgili görevleri, insanların nasıl başardığını ve davranışsal ve davranışsal olmayan değişkenlerin, bu başarıyı nasıl etkilediği üzerine olan bir çalışmadır.

Sanders and McCormick (1993)
....verimli, güvenli, konforlu ve etkili insan kullanımı için aletlerin, makinaların, sistemlerin, görevlerin, işlerin ve çevrenin tasarımına insanın davranışı, yetenekleri, sınırları, ve diğer karakteristikleri hakkındaki bilgiyi uygulamak ve keşfetmektir.

Hancock (1997)
...İnsan-makine düşmanlığını insan-makine sinerjisine dönüştürmeye çalışan bir bilim dalıdır.

YÖNTEMBİLİM

Daha önceki çalışmada (Wogalter ve diğerleri, 1998), yazarlar, Licht ve diğerleri (1990) tarafından 78 kaynaktan  ilk kez derlenen tanım kümelerinden ergonomi ve insan faktörleri tanımlarını kullandılar. Bunlara, HF/E ders kitapları ve broşürleri, diğer  56 farklı kaynaktan oluşan küme ile internet (world wide web) siteleri, psikoloji, endüstriyel/organizasyonel psikoloji, ve güvenlik mühendisliği ders kitapları da eklenmiştir. Seçilen tanımlamalar ergonomi, insan faktörleri, insan faktörleri mühendisliği veya mühendislik psikolojisi gibi bir veya daha fazla isimle konumlanan alanları tanımlama amacındaydı. Bu tanımlamaların bazıları kısa, işin incelenmesi, insan-makine arakesiti gibi sözlük tipi tanımlamalar, bazıları ise Tablo 1 de verilen tanımlar gibi alanın amaçlarını ve içeriğini veren daha uzun tanımlamalardı. 

Bir seri prosedür, en sık kullanılan kelimelerin son içerik listesini oluşturmak için ortak tanım kümesine uygulandı. İlk önce alanı belirten isimler yukarıda Tablo 1 de yapıldığı gibi tanım metinlerinden silindi. Örneğin, “ergonomi” kelimesi tanımın parçası olarak gözüken yerlerden silindi. Aynı şekilde “insan faktörleri”, “insan faktörü mühendisliği”,  ve “mühendislik psikolojisi” terimleri de ard arda gelen yerlerde silindi. Bununla birlikte, kendi anlamlarında kullanılan terimler sözcük içeriklerinde ve dizilerde aynen kullanıldı. Örneğin, insan kelimesi “insan için tasarım” gibi kullanılan yerlerde aynen bırakıldı. Tanımlamalar, içerikleri veya anlamlarından, anlamlı yorumlamalar çıkarılamayacak olan terimlerin kaldırılmasıyla da arıtıldı. Bunların çoğu, “ ve”, “içinde”, “the” gibi ortak bağlayıcı tipte kelimelerdi.

Bu çalışmanın amacı Wogalter ve diğerlerinin (1998) çalışmalarını, derlenen kelime listelerinin ileri analizi ile genişletmektir. Tanımlamalar, daha önce çıkarılan kelime frekansları ile kalan kelime kümelerini kullanarak daha kolay özet bilginin çıkarılabilmesine izin vererek gruplandı. Bunun akabinde, “kim”, “ne”, “ne zaman/nerede”, “nasıl”, “ne amacıyla”gibi tanımlayıcı kısa ve özlü terim kümeleri, içeriklerden ve frekans bilgilerinden çıkartıldı. Son olarak da ardaşık ifadelerin bir kümesi en çok görünen frekans terimlerinden elde edildi. Bu kısa ifadeler, kısa ve özlü tanımlamalar olarak düşünülebileceği gibi kısa deneysel bir tanım olarak incelenen tanımların toplamını yansıtarak da geliştirilebilir.

KATEGORİLEŞTİRME

Wogalter ve diğerleri  tarafından (1998) bildirilen en sık kullanılan tanım kelimeleri anlamsal benzerliklere göre gruplandı. Bir çok durumda, tek bir kelime kategorisi, ortak bir kök kelime ile kelimelerin bir araya gelmesi ile oluşturuldu. Örneğin, makinalar, makina ve mekanizmayı içermektedir. Son anlam gruplamaları Tablo 2 de sunulmuştur. Ayrıntılı bir kategorik kurulumu seçme yerine, Tablo 3 insan faktörleri/ergonominin yapısını tanımlayan kategorilerdeki terimlerin kısa listesini vermektedir. Son olarak da Tablo 4, en sık kullanılan terimlerin bazılarından çıkartılan, kısa örnek ifadeleri sunmaktadır. Bu hiçbir özel yöntem-bilim kullanmadan oluşturulan oldukça öznel bir süreçtir. Bu ifadeler alanın uygulanabilir tanımlarının örneklerini sunmaktadır. Kelime listesi, bunun gibi ve diğer tanımlamalara yeni bir biçim vermek için özel durumlarda kullanılabilir.

TARTIŞMA

Daha yüksek bir toplumsal tanınmaya doğru ilerleyen ergonomi, ergonomist olmayanlar için bu fonksiyonların ve amaçların iletişimine kesinlikle gerek duyacaktır. Alanın temellerini inceleme işi, üyelerinin faaliyetleri ile alanı tanımlayan yararlı referans  bilgiyi sağlayabilir. Çok büyük tanım kümelerinin içeriklerini incelemekteki amaç, temel esasları tanımlamaya giden yolda ilk adımı atmaktır. Sonuçta bu, birilerinin yaptıklarını tanıma ve değerlendirmeyi artırmaya yol açan tarzda, alan ile iletişim kurabilecek birilerinin yeteneklerini geliştirebilir. Ergonomi örnekleri, bazı durumlarda yararlı bir amaca hizmet etmesine rağmen,  örnekler, çoğu potansiyel uygulamanın sınırlı bir görüşü yansıtması nedeniyle, ergonominin bir tanımını sağlayamamaktadır. Davranış üzerinde pozitif güçlendirmenin etkisinin açıklanması bütün psikolojiyi taşıyamadığını gibi,  tam olarak tasarımlanmış iş istasyonunun performans yararları da bütün ergonomiyi taşıyamaz. Daha açık olarak, bu girişimi birleştiren dil, bu çalışmaya da hizmet edecektir.

Şu anki egzersiz, bugüne kadar yaratılan literatürden ergonominin ne olduğuna ilişkin geçmişle ilgili bir görüş sağlamaktadır. Kapsamlı bir görüş savunulmamakla birlikte, kullanılan tanımlamaların sayısı ve frekans analizi ergonomi literatüründe uzlaşmacı bir görüşe doğru rehberlik için yardım etmektedir. Bazıları başka diğer kelimelerin de eklenmesi ihtiyacı olduğunu savunabilmelerine rağmen,  bu özel egzersiz, ergonominin insan-makine sisteminin tasarımı ve mühendisliğini içerdiği sonucuna ulaşabilir. Bu ifadenin bir sınırlaması, tasarımın amacı açıkça belirtilmediği için ergonomiyi taşımaz. Ancak, insan performansını optimize etmesi birleştirici bir amaç sunar. İnsan performansının, diğerleriyle birlikte, güvenlik, sağlık ve verimliliği içeren bir çok bileşeni vardır. Alanın üyelerinin işini içeren tarzda insan performansını tanımlama, yeterli faaliyet alanıyla birlikte bir tanımı mümkün kılmaktadır. Bu yüzden, ergonominin  “insan performansını artırma amacıyla insan-makine sisteminin mühendisliği ve tasarımı” tanımı kullanılmaktadır.
 

 Tablo 2. İnsan Faktörleri/Ergonomi Tanımlarından Çıkarılan İçerik Kelimelerin Gruplanması 

İnsan  180
İnsanlar  45
Kişi  32
Kullanıcılar 23
Operatörler 11
Personel  11
Varlıklar  8
Kişiler  7
Bireyler  7
Çalışanlar 7

İnsan-makine 14
Etkileşim  12
Bütünleşim 8
Birleşim  4

Çevre-ortam 58
İşyeri  11
Endüstriyel 9
Olanaklar 7
Şartlar  5
Yerler  4

Faktörler  11
Değişkenler 8

İlişkiler  25
İlgili  7

Uygulama 57
İşletme  32
İyileştirme 20
Geliştirme 12
Muhafaza 10
Eğitim  9
Gereklilik 9
Kontrol  8
Açıkça belirtme 8
Minimize etme 8
Güçlendirme 7
Yardımlar 6
Azaltma  6
Maksime etme 4
Seçme  5
Kullanma 4
Yaratma  4
Hizmet etme 4
Destekleme 4
İşleme  4

Uyum sağlama 6
Yardımcı  5

Makinalar 69
Teçhizat  55
Ürünler  25
Teknoloji  13
Araçlar  15
Şeyler  8
Bileşenler 5
Parçalar  5
Aletler  4

Sınırlar  34
Yetenekler 31
Karakteristikler 29
Kabiliyetler 11

Kullanma 52
Yapma  48
İşletme  32
Davranma 24
Kullanılan 7

Tasarımlama 114
Mühendislik 64
Psikoloji  25
Fiziksel  20
Fizyoloji  18
Biyoloji  11
Mühendisler 11
Anatomi  8
Tıbbi  7
Antropometri 6
Sağlık  5
Bilişsel  4
Tasarımcılar 4
Disiplinler-arası 4
Psiko-sosyal 4

Hatalar  7
Kesinlik  5

Konfor  13
Memnuniyet 7
Stres  7

Uygun  23
Eşleme  4

Uygun  6
Kabul edilebilir 5
 

Çalışma  68
İş  37
Görevler  23
Yaşam  17
Prosedürler 12
Faaliyetler 11
Problemler 8
Yönler  6
Faaliyet  4

Sistemler  104
Gruplar  7
Organizasyonlar 6

Amaç  13
Nesnel  9
Gayeler  7
Başarı  5
Hedef  5
Niyet  4

Etkinlik  30
Etkili  25
Verimlilik 11
Sonuçlar  6
Etkiler  4

Bilim  48
Araştırma 16
Data  15
Yöntemler 10

Çalışma  31
Disiplin  28
Bilgi  22
Prensipler 17
Düşünme  16
Haber  14
Değerlendirme 12
Alan  12
Ölçme  8
Saha  8
Meslek  9
Branş  8
Odaklanma 8
Deneysel  7
Araştırmalar 5
Analiz  5
Yaklaşım  4
Sistematik 4
Anlama  4

Tablo 3. İnsan Faktörleri / Ergonomi'yi tanımlayan basit kategori yapısına atanan terimler.
 

Tablo 4.   En sık kullanılan terimlerden çıkarılmış ergonomiyi tanımlayan orta uzunluklu ifadeler.

a-İnsan-makine sitemleri mühendisliği ve tasarımı
b-Bilimi, iş çevresinde çalışan insanlara uygulama
c-Güvenli iş operasyonları ile ilgili çalışanların sınırlı yetenekleri üzerine çalışma
d-Kullanıcılar ile görevler arasındaki uyumun bilgisini geliştirme
e-Sistemlerde insanlar ile makinalar arasındaki arakesit

Bazıları bu tanımla hem fikir olmasa da, bu anlaşmazlık ergonominin ( ya da her nasıl çağrılırsa çağrılsın) sadece ne olduğu ya da olacağına ilişkin daha kritik kavrayışa yol açan bu yüksek tartışmaları  cesaretlendirecektir. Köktenciler, ergonominin daima iş yerindeki insanın problemleri ile ilgilendiğini veya ilgilenmeleri gerektiğini savunabilirler, diğerleri ise bu görüşün antika olduğunda ısrar edeceklerdir. Bazıları ergonominin teknoloji ile ilgili bir arakesiti içerdiğini , başka diğerleri ise bir kamyondan kutuları inderen çalışanların teknoloji ile ilgili yönlerini soracaklardır. Bu ve benzeri tartışmalar katkı sağlamak isteyen başka tartışmalara neden olabilir.

Aynı zamanda alan için tek bir ismin önemini düşünmek gereklidir. Açıkça, bu zamanda bu noktada ergonomi kelimesi, alan için en iyi bilinen, en önemli ve en uygun kelimedir. Bu mutlaka ergonominin tek yanlı benimsenmesinin yakın olduğu anlamına gelmez fakat en pratik çözüm olacaktır. Maalesef ergonominin iş yaşamının ötesine geçtiğine güçlü bir şekilde inanan kişiler, ergonomi içindeki "ergo" kelimesinden rahatsızlık duymuş olabilirler. Ancak, işle ilgili olmayan aktiviteler için enerji harcanmasını içerecek işin daha az yalın çevrimi, bir çözümdür. Herhangi bir durumda, birilerinin iletişiminde ergonominin ne olduğu, ne olmadığı ve kelimenin yanlış kullanılıp kullanılmadığı  açık olmalıdır. Bu yanlış kullanıma bir örnek “ergonomik hasar"dır. Hangi hasar, insan performansını iyileştirir.  Daha güzel bir tanımın avantajı, insan performansını artırmak için tasarımı etkileyen ergonominin taşıdığı yanıttır. Bu yüzden “ergonomik hasarın” kullanımı doğru değildir.

Ergonominin teorik konularına kendini adamış olan bu dergide, ergonominin kesin olarak ne olduğunun tartışmasına bulaşmak önemlidir. Daima ergonominin ne olmadığı ile ilgili ters soruları düşünmek yararlı olmuştur. Teknoloji, zamanımız toplumunda, yaygın bir etkiye sahiptir ve bazı düzeylerde teknolojinin insanlığın iyiliğine yöneldiği farz edilmektedir. Tasarımla ilgili insanların varlığı, operasyonlar, veya teknolojilerin bakımı, ergonominin her geçen gün artan uygulama olasılıklarıyla büyük bir girişim olduğu anlamına gelmektedir. Yeni teknolojiler geliştikçe (nano-teknoloji gibi), yeni arakesitler, yeni operasyonel prosedürler ve yeni bakım prosesleri de gereklidir ve ergonomik girişim değerli olmalıdır. Bilim ve eğitimin çoğu, teçhizat ve iletişim araçlarına güvendikçe ergonomi hem bilginin keşfinde hem de bilginin iletilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Bu, çok çeşitli öğrenci ve profesyonelleri bu çalışmalara çeken geniş tabanlı çok iyi bir potansiyel olabilir. Bununla birlikte, yukarda belirtildiği gibi, “ergonomi ergonomistin yaptığı şeydir” örneği ile tanımlı düşünceyi desteklemez. Bu yüzden, ergonominin statik bir ürünü değil dinamik bir süreci temsile ihtiyacı vardır.  Ayrıca, hayli disiplinler-arası bir egzersiz olarak tanım, geleneksel disiplinlerin yaptığı gibi  sadece tipik içerik alan tanımlamalarına güvenmez. Gerçekte, ergonominin, faaliyetlerin insan-merkezli doğası ile dinamiğini vurgulayan yapısal bilgi ile yeni bir düşünce şeklinin temsili olmaya gereksinimi vardır. Ergonominin ne olup olmadığıyla ilgili tartışmalara kendini adayan çok az profesyonel olmasına rağmen, bu egzersizlerin alana önemli değerler kattığına inanılmakta ve burada ilk kez bu makaledeki fikirlerle yapılan bu çalışmanın ileri tartışmaları besleyeceği umulmaktadır.
 

KAYNAKLAR

AMAR, J. 1920, The Human Motor (London: George Routledge and Sons).

GILBERTH, F. B. 1911, Motion Study (New York: Van Nostrand Company).

GRANDJEAN, E. 1980, Fitting the task to the man (London: Taylor & Francis).

HANCOCK, P.A. 1997, Essays on the Future og Human-Machine Systems (Minneapolis, MN: Banta).

JASTRZEBOWSKI, W. 1957, An outline of ergonomics, or the science of work based upon the truths drawn from the Science of Nature (1997 facsimile publication) (Warsaw: Central Instutute for Labour Protection).

LICHT, D.M., POLZELLA, D.J. and BOFF, K. R. 1990, Human Factors, Ergonomics, and Human factors Engineering: An analysis of definitions. Paper presented at the American Psychological Association (APA), new York (manuscript copy available from CSERIAC, Dayton, Ohio).

MEISTER, D. 1989, Conceptual Aspects of  Human Factors (Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press).

MEISTER, D. 1999, The History of Human factors and Ergonomics (Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum).

MÜNSTERBERG, H. 1913, Psychology and Industrial Efficiency (Cambridge, MA: Riverside Press).

MURRELL, K. F. H. 1965, Human Performance in Industry (New York: Reinhold Publishing).

NICKERSON, R. 1999, Engineering psychology and ergonomics, in P.A.Hancock (ed.), Human Performance and Ergonomics (San Diego: Academic press), 1-45.

SANDERS, M.S. AND MCCORMICK, E.J. 1993, Human Factors in Engineering and Design (7th ed.) (New York:McGrraw-Hill Book Company).

SINGLETON, W.T. 1969, Applied Ergonomics Handbook. Chapter1. The Industrial use of ergonomics, Applied Ergonomics, 1, 25-32.

TAYLOR, F.W. 1911, The Principle of Scientific Management (New York: Harper and Bros).

WOGALTER, M.S., HANCOCK, P.A. AND DEMSEY, P.G. 1998, On the description and definition of Human Factors/Ergonomics, in Proceedings of The Human Factors and ergonomics Society42th Annual Meeting (Santa Monica, CA: Human Factors and Ergonomics Society), 671-674.
 

YAZARLAR HAKKINDA

PATRICK G. DEMPSEY, Güvenlik ve Sağlık İçin Karşılıklı Özgürlük Araştırma Merkezinde araştırmacı olarak çalışmaktadır. Buffalo’daki New York Devlet Üniversitesinden Endüstri Mühendisliği derecesi (BS) aldıktan sonra, Texas Tech Üniversitesinde Endüstri Mühendisliğinde MS ve PhD derecelerini tamamladı. Kendisi Amerika Biomekanik Derneği, Ergonomi Derneği, İnsan Faktörleri ve Ergonomi Derneği, ile Endüstri Mühendisliği Enstitüsü üyesidir. Şu anki araştırma konusu işle ilgili, alt sırt rahatsızlıkları, riskin istatistiksel modellenmesi ve maruziyetin ölçümü üzerinde elle yapılan işlerde el-araç kullanımının performans ve biomekanik yönleridir. Kendisinin uygulama ilgi alanları, endüstriyel görevlerde zaman ve hareket çalışmaları, en aşırı yoğun iş taleplerinin ölçümlenmesi ve işyerinde elle yapılan işler kriterinin uygulanabilirliği ve yararlılığının değerlendirilmesidir.

 MICHAEL S. WOGALTER, Kuzey Carolina Devlet Üniversitesinde Psikoloji Bölümünde Doçenttir. Kuzey Carolina Devlet Üniversitesine katılmadan önce Rensselaer Polytechnic Enstitüsünde ve Richmond Üniveristesinde bulunmuştur. Rice Üniversitesinden İnsan Faktörleri alanında doktora derecesini, Güney Florida Üniversitesinde insanda deneysel psikoloji ile master derecesini ve Virginia Üniversitesinden Psikoloji alanında lisans derecesini almıştır. Araştırmalarının çoğu, zarar ve riskin algılanması, uyaranlar, bilgi tasarımı, kompleks görsel ve işitsel göstergeler, ve uygulamalı bilişsel psikoloji gibi konular üzerinedir. Kuzey Carolina Devlet Üniversitesinde araştırma yöntemleri, istatistik, ergonomi, uyaranlar ve risk iletişimi, insan-bilgisayar etkileşimi, ve ileri düzey insan faktörleri yöntemleridir. İnsan Faktörleri ve Ergonomi Derneği, Ergonomi Derneği, Sigma Xi, APA ve APS gibi meslek organizasyonlarına üyedir. Kendisi aynı zamanda İnsan Faktörleri, Ergonomi, Psikoloji ve Pazarlama ile TIES adındaki dergilerin editörlerindendir. 

PETER HANCOCK  Minnesota Üniveristesinde İnsan faktörleri Araştırma Laboratuarının Yöneticisi ve Profesörüdür. İngiltere Loughborough Üniversitesinden master ve lisans derecelerini, Urbana-Champaign deki Illinois Universitesinden de doktora derecesini almıştır. 2000 yılı için İnsan Faktörleri ve Ergonomi Topluluğunun başkanıdır. Araştırma ilgi alanları özellikle aşırı stres düzeylerinde yetenekler üzerine olup  insan performansının çok geniş alanlarına yayılmıştır. Kendisine peter@hfrl.umn.edu adresinden ulaşılabilir.

Not: Bu yazı Theoretical Issues In Ergonomics Science 2000 Vol. 1,  No 1,  3-10 adlı kaynaktan alınmış ve  H. Okan Durmuş tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.

Birikimler