|
"Endüstri mühendisliği nedir?" ve "Endüstri
mühendisleri ne yapar?" sorularının kısa ve standart
cevaplarını vermek oldukça zor. Verimliliği artırmak
ve maliyeti düşürmek ortak gayeleri doğrultusunda,
Endüstri mühendislerinin çalıştığı alanlar ve spesifik
iş tanımları, epey geniş bir perspektife sahiptir.
Aslında bu gerçek, EM'yi diğer mühendisliklerden
ayıran önemli bir özellik olarak da kabul
edilmektedir.
"Learn
about IE" linki ile konuyla alakalı daha detaylı
bilgi edinebilirsiniz. Occupational Outlook
Handbook'daki
bilgiler de, biraz standart olmakla beraber,
işinize yarayabilir. Benzeri bilgiler için tıklayın.
Bütün bunlar bir yana, ODTÜ-EM bölümünden Prof. Nesim
Erkip'in yazısını ve
Prof. Çağlar Güven'in yazısını
okumadan geçmeyin deriz!
EM Tarihçesinden Seçmeler
1800'lu yılların sonunda, Endüstri Mühendisliğinin
babası olarak da bilinen Frederick W. Taylor,
işçilerin verimliğini artırmaya yönelik çalışmalarına
başlıyor, 1911 yılında bu çalışmaların eseri olarak
The Principles of Scientific Management (İngilizcesi/Türkçesi)
ortaya çıkıyordu. Bu eserden derlenen özet yazıyı
okumak için tıklayın.
Taylor'ın
biyografisi de ilginizi çekebilir. Ayrıca,
Scientific Management'ı da içeren
History of Business ve School of
Business sayfalarında ilginizi çekecek çok fazla
şey bulabilirsiniz.
1900'lü yılların başlarında, Taylor'ın çalışmalarına
paralel olarak Frank ve Lillian Gilberth çifti, iş
ortamlarında insan faktörünün önemini ortaya koyan
İş ve Zaman Etüdü çalışmalarıyla ön plana
çıkıyorlardı. Gilberth'lerin biyografileri ve
çalışmaları hakkındaki bilgiler için
tıklayın.
1930'larda başlayan çalışmalarıyla Walter A.
Shewhart ("Father of Statistical Quality
Control"), İkinci Dünya Savaşı sonrası Japonyasında
kaliteyi artırıcı çalışmalarıyla W. Edwards Deming,
bugünün Endüstri Mühendisliği öncüleri arasında
yerlerini almışlardır.
Daha fazlasına ilgi duyanlar için Deming
ve onun "Systems
of Profound Knowledge"'ı.
EM tarihçesinden ilginç ve az bilinen bazı
gerçekleri de bu
linkten okuyabilirsiniz.
Japonya demişken, Toyota'nın "Ultimate
Production System" de ilginizi çekebilir.
Sistem yaklaşımıyla ilgili iyi bir kaynak için de,
Joël de Rosnay'in The
MACROSCOPE: A New World Scientific System'ı.
EM Örgütleri
MMO - Makina
Mühendisleri Odası
IIE - The
Institute of Industrial Engineers
Ayrıca;
Türkiye'deki Endüstri
Mühendisliği Bölümleri ve Kontenjanları
Yurtdışındaki Endüstri
Mühendisliği Bölümleri
YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI
Problemleri, matematik diliyle ifade edip çözüm
üretme bilimidir. İlk kullanan İngilizlerdir (2. Dünya
Savaşı sırası, 1941'de askeri amaçlı "Operations
Research Section" kurulmuştur). Günümüzde ise her
alanda karşılaşılan karmaşık problemler için
kullanılmakta.
Yöneylem Araştırması (YA) Tarihi
J.E Beasley tarafından hazırlanan "YA Tarihi" altı
devrede incelenmiş: 1936, 1937, 1938, 1939, 1940, 1941
ve sonrası. YA'nın savaşın bir parçası olarak
gelişmeye başladığını göz ardı etmeyen bu yazıyı
ilginç bulacaksınız.
http://www.ms.ic.ac.uk/jeb/or/intro.php (iki
pencere boyu aşağıda başlıyor.)
Metodu: En az ya da en çok (para, zaman,
işgücü, vb.) elde etmek istediğiniz bir amaç
fonksiyonu, kısıtlar (malzeme, kapasite, vb.) göz
önüne alınarak çözülür.
Tanımla ilgili bir de link: What
is Operations Research?
OR World
- Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen bu
projenin amacı web ortamında Yöneylem Araştırması ve
İşletme Bilimi öğrenmek ve öğretmek; bir göz
atın.
Yazılımlar
Modelinizi kurduktan sonra kendi programınızı
yazabileceğiniz gibi (zor bir iştir), şu paket
programları da tercih edebilirsiniz:
CPLEX:
Özellikle "integer programming" ile uğraşanlar çok
kullanır.
Lindo:
Küçük doğrusal programlar için uygun. Lindo Cor.'ın
web sitesinde "free
trial
version" bulmanız mümkün.
Lingo:
Lindo Cor.'ın diğer bir paket programı. Daha çok
tercih edilir, daha esnektir, bunun da "free
trial
version"ı var.
Excel
Solver: Microsoft ürünü, MS Excel'i açıyorsunuz,
"tools" menüsünden "addins", sonra da "Solver"ı
tıklıyorsunuz.
GAMS: Bu aslında
optimizasyon programı değil, modelinizi kurup daha
sonra o tip bir programı (örnek: OSL, MINOS, Cplex)
çağırabildiğiniz türden yapısı var.
MATLAB:
Matlab'ın iyi olan yanı yardımcı/ek programlar
yazabilmeniz (GAMS'de de bunu sınırlı biçimde
yapabilirsiniz). Optimizasyon modülünden
doğrusal/doğrusal olmayan fonksiyonları
çağırabilirsiniz. Dezavantajı, "interger programming"
fonksiyonunun olmaması.
Hangisi en uygunu? O biraz da size kalmış.
Erişebildiklerinizden hangisi kolayınıza
geliyorsa…
Başka yazılımlar bulmak da mümkün (AMPL, What's Best!
vb).
Örgüt ve Topluluklar
YAD - Yöneylem
Araştırması Derneği (Operations Research Society of
Turkey)
EURO
- The Association of European Operational Research
Societies
INFORMS -
Institute for Operations Research and the Management
Sciences
CORS - Canadian
Operational Research Society
OR Society -
Operational Rsearch Society (UK)
Ek Olarak
Michael Trick's
Operations Research Page
Michael Trick, Carnegie Mellon üniversitesinde OR
profesörü. Epey bir eskiden "internette OR ile ilgili
kapsamlı bir site yok, ben önayak olayım" deyip işe
koyulmuş. Şu anda bu web sitesi INFORMS sayfasına
taşınmış durumda. İlgilenenler için güzel bir kaynak.
INFORMS sitesinden Fortcoming
papers
of Operations Research, ve bir de aramalar icin
veritabanı.
Kitap Önerisi
“Operations Research Applications and
Algorithms”
by W.L. Winston Duxbury Press; ISBN: 0534520200; Third
edition; 1997
"An Introduction to Management Science: Quantitative
Approaches to Decision Making" by D. Anderson, D.
Sweeney, and T. Williams; West Publishing; ISBN
0-314-09687-6
SİMÜLASYON
Varsayın bir problemin çözümü için modelinizi
kurdunuz, ama modelinizin sonuçlarından emin
olamıyorsunuz. "Tamam, ben modeli hayata geçireyim,
sistemi kurayım, daha sonra sonuçlara göre modeli
değiştiririm, ya da yenisini kurarım" tarzı çok
masraflı (para, zaman, vb) olacağı için, önce
modelinizi (bilgisayarda) simülasyona sokup
gözlemlemek her zaman tercih edilir. Hemen her alanda
simülasyon yapmak mümkün.
Yazılımlar
Bu iş için gelişmiş paket programlar vardır (kendi
programınızı yazmanız da mümkün):
ARENA:
Animasyonu da içeren tüm simülasyon fonksiyonlarını
bir modelde toplayabildiğiniz esnek, grafiksel
özelliklerini rahatça kullanabildiğiniz bir paket
program. Birçok değişik uygulama (malzeme akışı,
taşıma, vs) için uygun. SIMAN programlama dilini de
kullanabilirsiniz.
Simul8: "Business
simulation software for enterprise-wide use in
business, government, education, and any organization
that handles flows of orders, people, transactions or
products."
AweSim:
Daha çok üretim hatları için kullanılıyor. GM'de
kullanıldıktan sonra popülaritesi artmış.
Simsci/Sim4me:
Bunu ben de yeni duydum. Aslına bakarsanız,
matematiksel paket program üreten diğer firmaların da
piyasaya sürdüğü diğer simülasyon paket programları
olabilir. Yukarıdaki ilk üç, en çok bilinenler.
MATLAB'i da simülasyon için kullabilirsiniz.
Simülasyon paket programları hakkında yapılan bir
araştırma için tıklanyın.
Örgüt ve Topluluklar
SCM: The Society for
Computer Simulation
TOMACS:
Transactions on Modeling and Computer Simulation
Kitap Önerisi
“Simulation Modeling and Analysis” by A.M Law
and W.D. Kelton
McGraw-Hill; ISBN: 0070592926; Third edition; 2000
ÜRETİM PLANLAMASI ve ENVANTER
YÖNETİMİ
Neyi ne zaman üretmeli, ne kadar envanter stoklamalı,
malzeme akışı ve müşteri taleplerine göre üretim
hattını nasıl çizelgelemeli gibi konuları kapsar.
Tedarik zinciri yönetimi ve lojistiği (müşteri ve
tedarikçi ile oluşan etkişimleri) göz önüne
alır.
İmalat biçiminin saptanması bu etkişimler için
önemlidir. Örnek üretim felsefe/sistemleri:
Yalın İmalat: Üretim sistemlerinin her alanında,
değişik formlardaki israfı sürekli biçimde azaltmayı,
mevcut sistemi daha basit ama etkin kılmayı amaçlar.
Japonların üretim tekniklerini (daha doğrusu Toyata
Üretim Sistemi'ni) referans alır.
Seri Üretim: ürün çeşitliliği azdır ve büyük
miktarlarda üretim yapılır
Esnek İmalat: Ürün çeşitliliğine (zenginliğine) olanak
sağlar, küçük miktarlar halinde üretim yapılır
Tam Zamanında Üretim: Adı üzerinde, üretim stok
tutmadan tam zamanında yapılır.
Bu alanlarda kullanılan terimler ve açıklamaları ile
ilgileniyorsanız size iki link:
- Operations
Management
terms (pdf formatında)
- Glossary
of Inventory and Materials Management Definitions
Terimlerin Türkçeleri (ve çoğunun açıklamaları) için,
hazırlanmakta olan Endüstri
Mühendisliği Ansiklopedik Sozlüğü'nü
kullanmanızı tavsiye ederiz.
Yazılımlar
Bu alandaki yazılımlar genelde ERP (Kurumsal Kaynak
Planlaması) paket programları içerisinde yer alır. ERP
ile ilgili ek bilgileri Tedarik
Zinciri ve Logistik başlığı altında
bulabilirsiniz.
ERP paket programlarının kullanılmadığı yerlerde MRP
(Malzeme İhtiyaç Planlaması) ve MPS (Ana Üretim
Çizelgelemesi) yazılımlarını oluşturmak mümkün. Bunun
için değişik programlama dilleri kullanılabilir
(Delphi, C++, Visual Basic, vs). MS Excel de küçük
çaptaki projeler için uygun.
Örgüt ve Topluluklar
APICS - The
Educational Society for Resource Management
POMS - The
Production and Operations Management Society
NAPM - National
Association of Purchasing Management
Ek Olarak
APICS tarafından hazırlanan Magazin
Production and Operations Management (POM) ile alakalı
linklerin listesi
Kitap Önerisi
"Production and Operations Analysis" by S. Nahmias
McGraw-Hill; ISBN: 0772312653; Fourth Edition; 2001
"Inventory Management and Production Planning and
Scheduling"
by E. Silver, D. Pyke and R. Peterson; John Wiley
& Sons;
ISBN: 0-471-11947-4, Third Edition, 1998
"Foundations of Inventory Management"
by P. Zipkin; McGraw-Hill; ISBN: 0-256-11379-3; 2000
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ ve
LOJİSTİK
Tedarik zinciri, bir ürünün tasarım aşamasından son
müşterinin eline ulaşıncaya kadar geçireceği (gerekli
olan) tüm aşamaları kapsar. Lojistik de, bu
aşamalardan dağıtım, envanter yönetimi ve ambar
yönetimi üzerine yoğunlaşır.
Bu konularda ListEM'de gerçekleşen paylaşım sonucu
oluşan bir yazı: Lojistik
ve Endüstri Mühendisliği.
Yazılımlar
Tedarik zincirleri için genelde ERP paket programları
kullanılır. Bu programlar SAP ve ORACLE gibi bu işte
uzmanlaşmış firmalardan temin edilebileceği gibi firma
içi çalışanları tarafından da hazırlanması mümkün
(özellikle küçük firmaların seçimi bu yöndedir).
Bu konularda sistEM'de yer alan iki yazı:
1. mySAP.com
Workplace
ve SAP BBP (2.0B) Uygulaması
2. Türkiye'de
SAP
Gerçeği
ERP ve CRM uzerine bir "bilgi paylaşım sitesi"
(Türkçe)
ERP ile ilgili Erol Hocamızdan bir link: The
ABC's
of ERP
Örgüt ve Topluluklar
UTIKAD - Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet
Üretenleri Derneği http://www.utikad.org.tr
CLM -
Counsil of Logistics Management (lojistik makaleleri
üzerine tarama
yapmanız mümkün).
IWAL
- International Warehouse Logistics Association
(buradan lojistik tanımı,
glossary
of
terms, current
issues
& trends bulmanız mümkün).
IOLT - The
Institute of Logistics and Transport (burada "what
is
logistics" and "what
is
transport" a cevaplar var)
SAPICS – The
Educational Society for Supply Chain, Manufacture and
Logistics in South Africa
LSCMS -Logistics
& Supply Chain Management Society - Singapore
Ek Olarak
SCMR -
Supply Chain Management Review (buradan bazı vaka
calışmalarını bulmanız mümkün)
About Logistics
& Supply Chain - linkler, makaleler ve
tedarik zinciri ile ilgilenenler için diğer kaynakları
bulabilirsiniz.
Benzeri, ama daha az etkili bir link için tıklayın.
Kitap Önerisi
"Business Logistics Management" by R.H. Ballou
Perentice-Hall; ISBN: 0137956592; Fouth Edition;
1999
"Quantitative Models for Supply Chain Management" by
S. Tayur, R. Ganeshan, and M. J. Magazine, Kluwer;
ISBN: 0792383443; First edition, 1998
"Modeling the Supply Chain" by Shapiro, J.; Duxbury,
2001
"Supply Chain Management: Strategy Planning and
Operation" by Chopra, S., Meindl, P.; Prentice Hall,
2001
"Supply Chain Management and Advanced Planning:
Concepts, Models, Software and Case Studies"
by Hartmut Stadler, Christoph Kilger (eds);
Springer-Verlag; ISBN 3-540-67682-1; 2000
UTIKAD kitapları: "Lojistik Yönetimi" ve "Uluslararası
Taşımacılık Yönetimi"
Link: http://www.utikad.org.tr/kitap.htm
"Designing and Managing the Supply Chain : Concepts,
Strategies, and Cases"
by David Simchi-Levi, Philip Kaminsky, Edith
Simchi-Levi, Irwin/McGraw-Hill; ISBN: 0072357568;
1999
KALİTE KONTROL ve KALİTE
YÖNETİMİ
Tahminim; bu terimlere oldukça aşinasınızdır. Hemem
hemen her firmanın bir kalite kontrol bölümü vardır,
kalite standartları vardır, oldukça aktif bir Kalite
Derneği vardır vs. Kalite Derneği sitesinden detaylı
bilgi almanız mümkün. Ayrıca bu alandaki terim ve
açıklamar için Endüstri Mühendisliği Ansiklopedik
Sözlüğü'nü kullanmanızı tavsiye ederiz.
Örgüt ve Topluluklar
KalDer - Türkiye
Kalite Derneği
EFQM -
European Foundation for Quality Management
ASQ - American
Society for Quality
APQC - American
Productivity & Quality Center
QFDI - Quality
Function Deployment Institute
ISSSP-
International Society of Six Sigma Professionals
(ücretsiz üye olabilirsiniz)
Ek Olarak
Toplam Kalite Yönetimi ile ilgili (Türkçe) bilgileri
bulabileceğiniz iki link:
http://www.netas.com.tr/netas_t/about_t.php
http://www.kageme.itu.edu.tr/icerik/html/giris.htm
"Quality
control
tools" sitesinden kontrol grafikleri ile ilgili
detaylı bilgi edinebilirsiniz.
İNSAN FAKTÖRLERI (ERGONOMİ)
Reklamlarda bol bol duyarsınız: "Çok ergonomik!".
Ergonomik araba, ergonomik koltuk, ergonomik mutfak…
ile anlatılmak istenen o ürünün kullanışlılığıdır.
İnsan ile kullanılan nesne/araç arasında bir
bütünlük/uyum çalışmalarının yapıldığı bilim dalıdır.
Bunun için insanın fiziksel ve duyumsal yapısını iyi
bilmek gerekir.
Ergonomi ile ilgili sitelerin sınıflandırılmış bir
listesine bu
köprüden ulaşabilirsiniz.
PROJE YÖNETİMİ
Bu konu aslında, Yöneylem Araştırması ya da Üretim
Planlama konularında çizelgeleme ile ilgilenmiş
kişilerin çok zorlanmadan üstesinden gelebileceği bir
iş. Genellikle MBA programlarında ders olarak
okutulur. Bu derslerin web siteleri vardır, oralardan
spesifik konuları bile bulmanız mümkün.
Mesela, proje yönetimi dersi veren birisinin konular
halinde sunduğu
dokümanlar (sayfanın altına doğru)
CRM, PERT ve GANTT metotlarını anlatan bir
sayfa.
"Elements of Project Management, The Gantt Chart,
CPM/PERT and POM" ile ilgili bilgiler sunan bir web sitesi
Örneklerle
proje yönetimi, sayfanın altında ilginizi
çekebilecek linkler var.
CRM ve PERT'i içeren proje yönetimi presentasyonu
Yazılımlar
Bu işi yapmak için gelişmiş yazılımlar vardır, işin
teorisi de çok zor olmadığı için, kullanımı oldukça
kolaydır. Bunlara (sıkça kullanılan) iki örnek:
MS Project:
Microsft'un el atmadığı konu yok gibi, proje
yönetiminde de söz sahibi olmuş.
Primavera:
Oldukça yaygın ve kullanması rahat.
İllaki bir paket programa gerek yok, biraz zaman
ayırarak Excel'i kullanmak da mümkün (Makrolar-Visual
Basic ile desteklenmesi gerekir).
Excel (ve daha değişik) örnek
programlar bulabileceğiniz bir site. Bu verilen
site, proje yönetimiyle ilgilenen bir öğretim
görevlisine ait, buradan daha fazla kaynak da edinmek
mümkün.
Yukarıdakilerin dışında, "Free web-based project
management software" tarzında yazılımlar bulmanız ve
ücretsiz kullanmanız da mümkün. Bunun için
bu web sitesine bir göz atın.
Benzeri bir site, "Directory
of Project Management Software"
Örgüt ve Topluluklar
PMI- Project
Management Institute Proje yönetimi sertifikası da
sunan bir kuruluş. Bu sertifika için yaklaşık 100
sayfalık, tanım ve testleri de içeren bir kitap var.
Bir ara internetten download edilebiliyordu, hala var
mıdır bilemiyorum.
ASAPM - American
Society for the Advancment of Project Management
AACE - Association for the Advancement of Computing in
Education
Kitap Önerisi
Yıllara göre CPM ve PERT üzerine yayınlanmış kitaplar
WAREHOUSING AND MATERIALS
HANDLING
Bu konuları Lojistik ve Envater Yönetimi'ne dahil
etmek çok yanlış olmazdı. Ambar yönetimi ve fabrika
içi malzeme akışı (fabrika içi lojistik) üzerine bu
alt başlık oluşturulmuş.
Örgüt ve Topluluklar
WERC - Warehousing
Education and Research Council
WERCSheet - Free Newsletter
Issues from 2000 and 2001, at the bottom of the
page. See also free
publications on.
WM -
Warehouing Management
Ek Olarak
Warehousing Questions
&
Answers
MMH -
Modern Materials Handling
|
