Bilim Kurgu ve Fantezi Edebiyatı Üzerine

Bilim Kurgu ve Fantezi Edebiyatı Hakkında

ListEM İmecesi
Derleyen: Utkan Ekinci

Bilimkurgu Edebiyatı’nın Türkiye’ye ilk girişlerinden birisi 50’li yıllarda Çağlayan Yayınevi’nden yayınlanan 10 kitaplık “Yeni Dünyalarda” serisidir. Daha sonra bu serideki kitaplardan etkilenerek Metin Atak, “Murat ATAK” isimli üç kitaplık bir seri yazmıştır.
Bu serileri Okat Yayınevi’nin 70’li yıllarda piyasaya sürdüğü, genelde meşhur Bilimkurgu yazarlarının eserlerinden oluşan 16 kitaplık dizi, ilk önemli eserlerdendir.
80’li yıllarda bu yayın evlerini Başkan Yayınları’ndan çıkan 16 kitaplık bir seri takip etti.
Yukarıda adı geçen serilerden sonra, Altın Kitapları’nın Isaac Asimov’un eserlerini yayınlamaya başlamasıyla, Türkiye’de gerçek anlamda bilimkurgu furyası başlamıştır.
Asimov’un en önemli yeniliklerinden birisi psiko-tarih kavramıdır. Edebi açıdan zayıf olarak nitelendirilebilecek Asimov, yarattığı dünya ve insan kitlelerinin davranışının önceden belirlenebilmesi ve yönlendirebilmesi açısından, özellikle iktisat disiplinin tartışma alanında olan konulardandır. Kaotik sistemlere bakışı ve öngörülebilir ama kesinlikle belirlenemez olayları incelemesi, binlerce yılı aşkın bir dille anlatışı, aslında insan davranışlarının modellenip modellenemeyeceği, robot yasaları gibi insan davranış yasalarının olup olmadığı, eğer varsa bu yasaların değiştirilme şanslarının incelenmesi karşımıza çıkan önemli sorulardır.
Başlıca eserleri aşağıdaki gibidir;

İmparatorluk- Foundation(1951)
Altın Galaksi - Foundation and Empire (1952)
Gizli Tanrılar- Second Foundation (1953)

Ben Robot - I, Robot (1950)
Çelik Mağaralar - Caves of Steel (1954)
Güneşin Tanrıları -Naked Sun (1957)
Şafağın Robotları - Robots of the dawn (1983)

Galaksi Çöküyor - Foundation's Edge (1982)
Kurtarıcı- Robots and Empire (1985)
Vakıf ve Dünya- Foundation and Earth (1986)

Asimov’un eserleri belli bir kronolojik sırayı takip eder, ama bunların yayınlanma tarihleri, aynı kronolijiyi takip etmediği için, seyri takip etmek zor olabilir.
Asimov’u Arthur C. Clarke Rama serisiyle takip etmiştir. Clarke’ı diğer bilimkurgu yazarlarından ayıran ana fark, bilimsel içerikli tasvirlerdeki ustalığıdır. 80’li yıllarda kitaplarında bahsettiği, görsel ve temasal etkiler, sinema sanayinde yeni yeni kullanılan fikirlerdir.
Diğer önemli yazarlar Robert Heinlein, Ray Bradbury,Stanislaw Lem’dir.
Türkçeye çevrilmesi yayınlanmasından yaklaşık 25 yıl sonrasına denk gelmesi yüzünden, önce Asimov’un gölgesinde kalan Dune serisi, Frank Herbert’ın eşsiz anlatım gücüyle diğer bir önemli eserdir.
Konunun genişliği, yaşam tarzları, karakter çeşitliliği, felsefi görüşler, ve Herbert'ın inanılmaz geniş bakış açısıyla gerçek bir başyapıttır.

Özellikle son iki kitapla devreye giren Şerefli Analar düşüncesi, bir fikir olmaktan öte, daha çok bir öngörü gibi, toplumsal yaşamın gidişatını bildirmektedir.
Bir diğer konu ise, Mentat'lardır. Butleryan Cihatı sonrası, galakside kod ve çip kullanımının yasaklanmasıyla bu görevin mantıksal analiz kısmını devralan, daha çocukken duyguları törpülenmeye başlayan, sadece veri girdisiyle, analiz ve öngörüyü ileri seviyede yapabilen kişiler, yine Şerefli Analar gibi Herbert’ın bir diğer önemli gelecek öngörüsüdür.
Bene Gesserit'lerin rahibe tarzı yaşamları, bütün galaksideki işlere karışmaları, çok zeki,kültürlü, eğitimli ve güzel bir kadın topluluğu olması, toplumsal açıdan insanoğlunun gidişatını göstermektedir.
Üçüncü kitapta yer alan Leto Atreides ve onun Altın Yol'u politik bir idea olarak akıllarda kalmıştır.Sürekli klonlanan Duncan Idaho, ise aslında genetik mühendisliği ve ona karşı bir başkaldırıdır. 3000 yıl boyunca Leto Atreides Duncan’ı klonlatmış ama onu tam olarak kontrol altına alamamıştır.Solucanlar, ve çöl felsefesi, aslında, Herbert'ın çöl yaşamına olan tutkusunun şiirsel bir yansımasıdır. Fremenler, aslında şu anki bedevilerin yaşamını yansıtırken, Herbert bu toplumsal parçayı hikayelerinde üçüncü kitaptan itibaren çıkartmıştır.
Paul Atreides ve ona çeşitli yapıların bakışlarının simgeleri, Muad-dib, Kuitsatz Haderah gibi kavramlar, ve sonrasında kardeşleri ve çocuklarının, kökenlerinde yatan bütün bilgiye kavuşup, milyonlarca insandan oluşan soy ağaçları, onların deneyim ve bilgilerini bünyelerinde taşımaları yine Herbert’ın ilginç fikirlerindendir.
Bilimkurgu dünyasının bir diğer önemli ismi Ursula Le Guin’dir. Yerdeniz Büyücüsü üçlemesi en çok bilinen eseridir. Her objenin bir gerçek isminin olması, büyücülüğün temelinin bu isimlere bağlı kalması, aslında sihir kavramını alıp, maddenin öz yapısı yada formu bilgisiyle çakıştırma çabasıdır.
Diğer önemli eserleri arasında cinsiyet kavramına çok farklı bir açıdan baktığı Karanlığın Sol Eli ve anarşist bir yaşamı betimlediği Mülksüzler bulunmaktadır.
Türk Bilimkurgu edebiyatından önemli kalemler arasında Müfit Özdeş ve Burak Eldem sayılabilir.

Bilimkurgu edebiyatının dünden bugüne gelişimini gösteren kronoloji yazının sonunda bulunabilir.

ORTA DÜNYA

Fantezi Edebiyatı olarak nitelendirebileceğimiz, diğer adıyla Orta Dünya edebiyatı genellikle İnsan çağları arasından Orta Çağı alıp, fantastik ırklar, yaratıklar, tanrılar ve olaylarla birleştirip, normalde var olmayan topraklarda yaşanan hayatları betimleyen, genellikle kurgusal olarak çok güçlü, heyecanlı, gizemli fakat yazım sanatı ve içerik açısından zayıf olan eserlerdir.
Genellikle, her yazar kendi hikayesi için bir harita çıkartır, ve olaylarda kullanacağı ırkları, bu harita üzerinde belli yerle yerleştirip, onların yeteneklerini, tarihlerini, yapılarını ve diğer ırklarla olan ilişkilerini tanımlar.
Yazarlar, bu kurulumlarda, istedikleri gibi davranmaya serbesttir, fakat ırkların bazı temel özellikleri artık genel geçer hale geldiği için pek değişikliğe uğramazlar.
Fantezi Edebiyatı’nın öncüsü, Hobbit ve ardından gelen Yüzüklerin Efendisi üçlemesiyle J.R. Tolkien’dir. Şu anda birçok yazar tarafından kullanılan bir çok temel ırkı ve onların yaşam biçimlerini o yaratmıştır. Bunların arasında en önemlisi Elflerdir. Genel olarak ormanlarda yaşayan, insana benzeyen, ama bir çok açıdan farklılaşan bu ırk için Tolkien bir dil bile yaratmıştır.
Fantastik dünyanın yapı taşlarını yerlerine oturtan Tolkien’in en önemli takipçileri David Eddings ( Elenium ve Tamuli Üçlemeleri), Terry Brooks (Shannara’nın Kılıcı Üçlemesi), Fritz Leiber (Lankhmar Serisi) ve Trevor Jordan (Wheel World) olmuştur.
Bu yazarların kitaplarındaki ortak nokta, belli bazı kabul görmüş ırk özelliklerinin korunarak, her hikaye için ayrı bir kıta yada ülke haritası yaratıp, senaryonun bu yapı üzerinde akmasını sağlamaktır. Belli bir alan yaratıp, kabul görülen özelliklerle ırkları, bu alan yerleştirerek, bir nevi oyun oynar gibi yazılan bu kitaplar FRP’lerin (Fantastic Role Playing) önünü açmıştır.
FRP’ler kitaplardaki, yerleşim alanları üzerine kurulmuş senaryolarda, her oyuncunun kendisine bir karakter seçerek, kendisine verilen bir görevi yerine getirmesi, yada bir gizemi çözmesi gibi çeşitli alternatifleri olan masa başı oyunlardır.
En önemli örnekleri aşağıdaki gibidir;

• DnD 1st Edition ve Unearthed Arcana
• Ravenloft
• DragonLance
• Forgotten Realms
• GammaWorld
• Call of Cthulhu
• Cyberpunk
• Shadowrun
• Werewolf
• Vampire
• Marvel
• Super Heros

Fantastik Edebiyatın bazı önemli takipçilerinin kitapları aşağıdaki gibidir;

Ejderha Mızrağı Üçlemesi (Margaret Weis & Tracy Hickman)
Güz Alacakaranlığının Ejderhaları
Kış Gecesi Ejderhaları
İlkbahar Şafağı Ejderhaları

Kara Elf Üçlemesi (R. A. Salvatore)
Anayurt
Sürgün
Göç

Ve son olarak;

Darth Vader:The Emperor has been expecting you.
Luke: I know, father.
Darth Vader: So, you have accepted the truth.
Luke: I've accepted the truth that you were once
Anakin Skywalker,
my father.
Darth Vader: That name no longer has any meaning for
me!
Luke: It is the name of your true self, you've only
forgotten. I
know there is good in you, the Emperor hasn't driven
it from you
fully. That was why you couldn't destroy me, that's
why you won't
bring me to your emperor now.
Darth Vader: I see you have constructed a new
lightsaber. Your
skills are complete, indeed you are powerful as the
emperor has
foreseen.
Luke: Come with me.
Darth Vader: Obi-Wan once thought as you do. You don't
know the
*power* of the Dark Side, I *must* obey my master.
Luke: I will not turn, and you'll be forced to kill
me.
Darth Vader: If that is your destiny.
Luke: Search your feelings, Father, you can't do this.
I feel the
conflict within you. Let go of your hate.
Darth Vader: It is too late for me son. The Emperor
will show you
the true nature of the Force. He is your master now.
Luke: Then my father is truly dead.
Emperor Palpatine: Welcome, young Skywalker. I have
been expecting
you. You'll no longer need those.
[Luke's handcuffs fall from his wrists]
Emperor Palpatine: Guards, leave us. I'm looking
forward to
completing your training. In time you will call *me*
master.
Luke: You're gravely mistaken, you won't convert me as
you did my
father.
Emperor Palpatine: Oh no, my young Jedi. You will find
that it is
you who are mistaken, about a great many things.
Emperor Palpatine: Come, boy, see for yourself. From
here, you will
witness the final destruction of the Alliance and the
end of your
insignificant rebellion.
[Luke's eyes go to his lightsaber.]
Emperor Palpatine: You want this, don't you? The hate
is swelling in
you now. Take your Jedi weapon. Use it. I am unarmed.
Strike me down
with it. Give in to your anger! With each passing
moment you make
yourself more my servant.
Luke: No.
Emperor Palpatine: It is unavoidable. It is your
destiny. You, like
your father, are now mine."

Darth Vader:There is no escape. Don't make me destroy
you.
[pauses]
Darth Vader: Luke, you do not yet realize your
importance. You have
only begun to discover your power. Join me, and I will
complete your
training. With our combined strength, we can end this
destructive
conflict and bring order to the galaxy.
Luke Skywalker: I'll never join you!
Darth Vader: If you only knew the power of the Dark
Side. Obi-Wan
never told you what happened to your father.
Luke Skywalker: He told me enough! He told me you
killed him.
Darth Vader: No. I am your father.
Luke Skywalker: No! That's not true! That's
impossible!
Darth Vader: Search your feelings you know it to be
true.
Luke Skywalker: Nooooo! Nooooo!"

	Orta Doğu Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü mezunlarının bir e-ortamıdır.
Ana Sayfa \| Etkinlikler \| Birikimler \| Ülke Gündemi \| Biz Bize \| Dağar \| Siteler \| Sanat \| Başka Şeyler