Arşiv  listEM  Yardım  Yazışma

Ana Sayfa | Etkinlikler | Birikimler | Ülke Gündemi | Biz Bize | Dağar | Siteler | Sanat | Başka Şeyler  

  Müfit Akyos

Firma Düzeyinde Yenilikçilik ve Bilgi Yönetimi

Yenilik ve Yenilik Süreçleri

Bir Üretim Girdisi Olarak ‘bilgi’

Bilgi Topolojisi

Bilgi Yönetimi ve Yenilikçilik

4. Bilgi Yönetimi ve Yenilikçilik

Yeni dünyanın ekonomik aktiviteleri, endüstrinin yapısı ve ticari ilişkiler “küresel bilgi ekonomisi” olarak tanımlanabilir. Firma boyutuna bakılmaksızın, işgücü ve sermaye yoğun firmaların yerini bilgi yoğun firmaların alması işgücü, makina ve malzeme dışında “bilgi” gibi tanımlanması ve tutulması güç bir kavramın nasıl yönetilebileceği konusunu gündeme getirmiştir.

BY, entellektüel kapitalin yönetilmesinden öte, bilginin yaratılması, dönüştürülmesi ve kullanılması gibi bilgi ile ilgili bütün faaliyetleri de kapsamaktadır.

Birçok firma özellikle yeni bir ürün, süreç (proses) veya hizmet geliştirmek istediğinde halen sahip olduğu bilgi düzeyinin/birikiminin yeterli olmadığı gerçeği ile karşılaşabilir. Bu durum “şimdiki bilgi düzeyi” ile gereken “hedef bilgi düzeyi” arasındaki açıklık olarak tanımlanabilir. Firmanın bu açığı kapatma faaliyetleri yaratıcı çalışmalarının başlangıcı olabilir.

Şekil 4.1 Bilgi açığı

Söz konusu bilgi açığının kapatılmak istenmesi durumunda edinilecek bilgi ile ilgili olarak aşağıdaki seçenekler BY faaliyetlerinin yönünü belirleyecektir.

1. Firma kendi içinde bu bilgiye sahiptir, ancak bu bilgi açığa çıkartılmamıştır veya yaratılması gerekmektedir. Eğer yaratılması söz konusu ise bu bilgi önceki bilginin devamı niteliğinde tamamlayıcı bir bilgi midir, yoksa önceki bilgiyi ortadan kaldıracak nitelikte yeni bir bilgi midir?

2. Edinilecek bilginin firma içi bölümü ile firma dışındaki bölümü arasındaki ilişki.

3. Edinilecek bilginin açık/kodifiye bilgi veya örtük bilgi niteliğinde olması

Bilgi açığının giderilmesi bir anlamda kişilerin ve/ya kurumun sahip olduğu örtük bilginin açığa çıkartılması sürecidir. Nonaka ve Konno bu sürecin oluştuğu ortamlardan olan “ba”yı “bilgi yaratımı için zemin/ortam oluşturan paylaşılan uzay” olarak tanımlamaktadırlar.

4.1 Öğrenen Ekonomide Bilgi Yoğun Hizmetler
İnovasyon sürecinin giderek artan bilgi ya da teknoloji transferi gereksinimi, hızı, karmaşıklığı, “serbest ticaretin” etkileri, geleneksel yapıdaki firmaların enformasyon ve bilgiye erişim ve edinim yeteneklerinin hızını aşmaktadır. Bu nedenle ve yukarıda sözü edilen (Şekil 4.1) “yaratıcı farkın” giderilmesinde firmanın kendi olanaklarının dışında kaynaklara gereksinim duyması nedenleriyle özellikle son yirmi yılda “Bilgi Yoğun Hizmet-BYH” te önemli bir artış gözlenmektedir. Sayıları ve etki alanları giderek artan BYH firmalarının genel karakteristiklerini; içsel yapılarındaki yenilikçilik, enformasyon teknolojileri (ET) alanındaki uzmanlıkları, sektörlere özel uzmanlılara sahip olmaları, insan kaynaklarını etkin yönetmeleri, özgün metodolojiler geliştirmeleri, veri-enformasyon-bilgi/haber toplamada özel kaynaklar oluşturma becerilerinin olması, esnek yapılanmaya sahip olmaları oluştursa da en önemli özellikleri; “uluslararası ve sektörel kesişimlerde deneyim ve bilgi birikimi oluşturabilmeleri ve bunları yeni kavram ve düşünceler geliştirmek ya da problemleri çözmek üzere ulusal, uluslararası veya bölgesel müşterilerine aktarma becerileridir”.

BYH firmalarını “imâlatçı” firmalardan ayıran temel özellik sundukları ürünlerdir. Bu ürünler; özelleştirilmiş uzmanlık bilgileri, araştırma ve geliştirme yeteneği, problem çözme bilgisi gibi elle tutulur olmayan ve ölçülüp değerlendirilmesi oldukça zor olan ürünlerdir. Firmanın, BYH firması tarafından sunulan bu ürünleri “kullanım becerisi göstermesi ile giderek ayrıntılanan ve ivmelenerek büyüyen enformasyon ve bilgiye karşın sorunları önceden farkedebilmesi ve ekonomik ve yapısal değişimlere uyum sağlayabilmesi beklenir.” (Strambach, 1997, p. 35).

Söz konusu ürünlerin özelliği nedeniyle firmanın dışardan aldığı diğer hizmetlerden farklı olarak bilginin transferi veya problemin çözümü, tedarikçi (BYH firması) ile firma (müşteri) arasında ortak ve birikimli bir öğrenme sürecinde gerçekleşir. “etkileşim sürecinin sonuçları, BYH firması ile müşterinin yetkinliğine bağlıdır.” (Strambach, 1997, p. 35). Uzun erimde bu ilişki talep tarafının üst düzey yenilikçilik ve öğrenme kavramlarına kolay uyum sağlamasında yaşamsal bir rol oynayacaktır.

Yukarıda sıralanan özellikleri ve işlevleri ile BYH firmaları bilgi yönetiminin yeni bir bileşeni olarak tanımlanabilirler. Bu bağlamda günümüzün yenilikçi firmalarının BYH firmalarının hizmetlerinden yararlanma konusunda yetenek geliştirmeleri gereği de bilgi yönetiminde yetkinlik kazanmak olarak değerlendirilebilir.

Geleneksel teknoloji transferi/bilgi aktarımı araçlarından farklı olarak BYH firmalarının bir “arayüz kurumu” olma işlevleri, özellikle bilgi tabanlarında fazlaca kapalı bilgi olan, içe dönük firmalarda yapısal değişikliğe neden olabilecek önemli bir etken olabilir.

Son yirmi yılda BYH firmalarının ulusal ve bölgesel düzeyden küresel düzeyde hizmet vermeye başladıkları gözlenmektedir. Bu değişimde BYH firmalarının inovasyon sistemi içindeki rolleri, yerel ağyapıların kısıtlarını aşarak yerel bilginin dünya ölçeğine taşınması olarak değişmektedir. Uzmanlığın, kapalı ve kodifiye bilginin, deneyimlerin hızla taşındığı değiş tokuş edildiği bu hizmet sürecinde firmaların da bilgi yönetim sistemlerinde bu değişimi fırsatlara çevirecek değişiklikleri yapmaları gerekmektedir.

4.2 Enformasyon Yönetimi-Bilgi Yönetimi

Enformasyon yönetimi ile bilgi yönetimi birbiri ile ilintili ancak birbirinden oldukça farklı iki kavramdır.

Şekil 4.2 Enformasyon Yönetimi-Bilgi Yönetimi

Enformasyon yönetimi bilişim teknolojisini de kullanarak oldukça gelişmiştir, bilgi yönetimi ise gelişme aşamasındadır. BY, enformasyon-bilgi dengesinin uygun biçimde (firma ve endüstriye göre) oluşturulması olarak da tanımlanabilir.

Şekil 4.3 Enformasyon-bilgi dengesi

Bu bağlamda BY’den beklenenler:

• Enformasyon yönetiminde enformasyon teknolojisi tabanı ile verimliliğin arttırılması,

• Enformasyon-bilgi arayüzünün ve mekanizmalarının oluşturulması ile enformasyondan bilgiye, bilgien enformasyona

• dönüşümün sağlanması,

• Organizasyonun “ana/esas bilgisini” tanımlaması ve sağlaması.

BY’nin doğası ile ilgili yazan Davenport ve Marchand “bilgi yönetiminin, enformasyon yönetiminden farklı iki yanı vardır; yeni bilginin yaratılmasının sağlanması ve bu bilginin paylaşılmasının ve uygulanmasının yönetilmesi” olduğunu söylemektedirler.

4.3 Firma Vizyonu ve Bilgi Yönetimi İlişkisi

Doğaldır ki firmanın bilgi yaratmasına yön veren vizyonudur. Kurumsal yenilikçilik desteğini bu vizyon ve bilgi üretiminden alacaktır.

Firmanın diğerlerinden farkını tanımlayan ve firma değerlerini birarada tutan vizyonla, edinilen bilgi arasında ilişki kurulmaması giderek vizyonu enformasyonu filitreleyerek bilgi üretimine engel oluşturan bir araca dönüştürebilir. Hem yenilikçi faaliyetlere hız kazandırabilmek hem de vizyonu sürekli gelişmesini sağlamak için firma çevresindeki farklı kurumlarla yoğun bir ağyapı ilişkisi içinde olmalıdır.

Her türlü üretim sürecinin pazara, müşteriye, tedarikçilere, bilgi kaynaklarına daha yakın duruma getiriyor olması ve enformasyon teknolojilerinin sağladığı olanaklar firmayı geniş bir ilişkiler ağı içine sokmaktadır. Bu ağ içindeki ilişkiler “ilişkisel bilgi” diyebileceğimiz yeni bir bilgi türü oluşturmaktadır.

Yenilikçi firmaların ortak yanı “yüksek etkinlikte öğrenme sistemleri”ne sahip olmalarıdır. Bu sistemlerde “orta kademe yöneticiler kurumsal bilgi üretme sürecinde kilit rol oynamaktadırlar” (Nonaka and Takeuchi, 1995, p. 233). Batının yapılanmalarda olumsuz gözle baktığı orta kademe yöneticiler, bu yaklaşımda ilişkisel bilgilere sahip olup köprü görevi görürler.

Yenilikçilik sürecinin başarısı örtük bilginin açığa çıkartılarak yeni ürüne yansıtılabilmesine bağlıdır. Örtük bilginin açığa çıkartılabilmesi için, beyin fırtınası veya geliştirme projelerinde güç problemlerin çözümü için informal toplantılar düzenlenebilir. Batılı firmaların problemler karşısında tanımlı çözümler arayarak, verililiği arttırma, maliyetleri düşürme ve getirileri arttırma yaklaşımına karşın bilgi tabanlı, yenilikçi ve üst düzeyde başarılı firmaların kişlerin örtük bilgilerini açığa çıkarmanın, deneyimlerin, sezgilerin ve anlayışların peşinde oldukları görülmektedir. Örneğin, Bel Labs’da bilgi işçileri üzerinde yapılan yedi yıllık bir çalışma, kurumda en üst düzeyde başarılı olanların iş stratejilerinin tanımlanması ve bunların diğer çalışanlara açıklanması verimliliği iki katına çıkarmıştır. Kişiler katıldıkları sürecin önemini anladıkları oranda daha etkin olabilmektedirler.

Pazarda elde edilen üstünlüklerin hızla el değiştirmesi firmaların bilgi ve yenilikçi odaklı olmalarını gerektirmektedir. Firmanın sahip olacağı açık bir vizyon BY’ne yön vererek her tür ve düzeyde bilginin entegrasyonunu ve uygulanmasını sağlayacaktır.

Değişik ağyapıların oluşturulmasını gerektiren bu faaliyetler yeni enformasyon ve iletişim yapılarının oluşturulmasını gerektirecektir (intranet, extranet v.b.). Sanal ortamın örtük bilgiyi açığa çıkarmadaki kısıtları nedeniyle toplantılar, yüz yüze görüşmeler de çok önemlidir. Bu ilişkiler aşağıdaki şekilde özetlenmiştir.

Şekil 4.4 Vizyon-Bilgi Yönetimi ve Kurumsal Yenilikçilik İlişkisi

4.4 Firma Bilgi Yönetiminin/Yenilikçi Yaklaşımının Analizi

Firmanın yenilikçi faaliyetleri sırasında gerek duyacağı bilginin niteliği, miktarı ve bu bilgiyi nasıl edineceği BY’nin esasını oluşturmaktadır. Bu ilişki aşağıdaki şekilde özetlenmiştir.

Şekil 4.5 Bilginin niteliği-yenilikçilik ilişkisi

Bir firmanın yenilik faaliyetlerinin gerektirdiği bilgi gereksinimini analiz etmek için BY yapısının sistematik olarak incelenmesi gerekir. Bu incelemede yapılacaklar:

1. Risk Analizi: Yeni bilgi gereksinimi (var olan bilgi düzeyi ile hedef bilgi düzeyi arasındaki açıklık) ve bu bilginin niteliğinin belirlenmesi. Yenilik faaliyetlerinin ağırlıkla “yerini alıcı bilgi” gerektirmesi firma için yerleşik bilgilerinin unutulması anlamına gelir. Bu firmanın BY sistematiğinin ve firma kültürünün değişmesi anlamına da geleceğinden firma açısından belli riskleri de beraberinde taşıyacaktır. Yeni bilgi miktarını ve bilginin niteliğini ortaya koyan bu analiz sonucunda kritik noktalar tanımlanabilecektir.

2. Bilginin Konumlanması: Bilginin kurum içinde ve dışındaki dağılımı ve birikim noktalarının belirlenmesi BY sürecinin yapısını belirleyecektir.

3. Stratejik Kırılganlık Analizi: Firmanın örtük-açık bilgi oranı ve yeni bilgi gereksiniminde (yenilik sürecinde) bu oranın ne olması gerektiği, firmanın iç ve dış kırılganlığı konusunda karar vermesini sağlayacaktır.

Sonuç

Bilginin bir üretim girdisi olarak katma değer yaratma gücünün, özellikle yenilikçi ürünlerin geliştirilmesindeki rolünün giderek daha fazla anlaşılması ve yenilikçilik süreçlerinin pazarla ilişkisinin yakınlaşmasının yarattığı ilişkiler ağının giderek gelişmesi ve çok taraflı olması üretim ve hizmet süreçlerinde “bilgi yönetimi”nin önemini daha da arttırmaktadır. Rekabetçi pazarlardaki firmalar için bilgi yönetiminin, vizyonlarının ve stratejilerinin ayrılmaz bir parçası olması varlık nedenleri durumuna gelmiştir.

Gelecek için sağlam bir öngörü olarak, yalnızca bilginin edinilmesi, özümsenmesi ve bir üst düzeyde yeniden üretilme becerisini yenilikçi ürün süreçlerine yansıtmayı ana yetkinlikleri arasına alabilen firmaların başarılı olabilecekleri söylenebilir.

Kaynakça

Ana Sayfa | Etkinlikler | Birikimler | Ülke Gündemi | Biz Bize | Dağar | Siteler | Sanat | Başka Şeyler

sistEM Copyright 2000-2004